Marmaris Çam Balı
Salgı balı kategorisinde olan Marmaris Çam Balı, kızılçam (Pinus brutia) ve sarıçam (Pinus sylvestris) üzerinde yaşayan çam pamuklu koşnili böceğinin (Marchalina Hellenica) vücudunda sindiremediği şekerli sıvıyı (basura) belirli zamanlarda çam ağaçları üzerine bırakması ve arının basurayı çam ağacı üzerinden alarak kendinden kattığı enzimlerle işlemesi sonucu elde edilir. Marchalina Hellenica, Marmaris’e yüzyıllar boyunca uyum sağlamıştır.
1840 yılı Marmaris’te balın kayıt altına alındığı ilk tarih olup, bu tarihten çok önceki tarihlerde de bu bölgede çam balı üretilmiştir. Tanzimat döneminde toprak ürünlerinden gelir vergisi almak için bölgelerin mal-mülk, hayvan, arazi ve yaşayan bütün insanların şahsi malvarlıklarını kaydetmek için hazırlanmış resmi belgeler olan Osmanlı Dönemine ait Temettüat Defterleri, Marmaris’te çam balının yüzlerce yıldır üretildiğini gösterir. Bu defterlerde; Marmaris halkının 1840-1845 yılları arasında önemli ölçüde arıcılık yaptığı, bölge halkının hemen hemen hepsinin kovan sahibi olduğu görülmektedir.
Marmaris Çam Balının ayırt edici özellikleri, Marmaris ilçesinin coğrafi yapısı ve iklim özelliklerinden kaynaklanır. Akdeniz ikliminin hâkim olduğu Marmaris’te yaz aylarının oldukça sıcak ve kurak, kış aylarının ise nispeten ılık ve bol yağışlı geçmesi, dağların orografik konumu itibari ile Marmaris’in yıllık yağış miktarının 1200 mm üzerinde bol yağış alan bir bölge olması, mayıs – eylül arası dönemde pek yağış görülmemesi ve bu dönemin oldukça kurak geçmesi, kış aylarında ise denizin ılıman etkisinden ötürü çok nadiren don görülmesi Marchalina Hellenica böceği için ideal yaşam ortamını oluşturur. Yüz ölçümü 87.100 ha olan Marmaris’te bu alanın 82.557 ha’lık kısmının ormanlık alanlardan oluşması da böceğin yayılımını dolayısıyla bal üretimini artırmıştır.
Marmaris Çam Balını diğer çam ballarından ayıran en önemli özellikleri; renginin diğer çam ballarından daha koyu ve kıvamının daha kıvamlı olması, ayrıca asgari 500 mg/kg düzeyindeki prolin miktarının diğer çam ballarına göre yüksek olmasıdır.
Marmaris Çam Balının kıvamı bozulmadan veya kristalleşmeden uzun süre saklanabilmesi, diğer bir ayırt edici özelliğidir. Ayrıca çiçek ballarına göre rengi daha koyu, duyusal özellikleri ise farklı olan Marmaris Çam Balının glikoz ve fruktoz içeriği çiçek ballarına göre daha düşüktür, bu nedenle daha az tatlıdır ve boğazda yakıcı his bırakmaz. Marmaris Çam Balı, çiçek ballarından daha fazla miktarda enzim, aminoasit ve mineral madde içerir. Elektrik iletkenliği açısından bir balın çam balı olarak kabul edilebilmesi için elektrik iletkenliği değerinin bal ile ilgili mevzuat gereği en az 0,8 mS/cm olması gerekirken Marmaris Çam Balı için bu değer asgari 1,09 mS/cm olup, bu özelliğiyle Türkiye’deki diğer çam ballarından farklılaşır.
Marmaris Çam Balı, Apismellifera arı ırkı tarafından üretilir. Bu ırkın özelliği; genellikle esmer renkte, sakin, kışlama yeteneği iyi, çalışkan ve dayanıklı arılar olmasıdır. Yağmacılık eğilimleri fazla değildir. Yön belirleme bakımından üstün performans gösterirler. Kuluçka sezonu dışında yavru yetiştirme aktiviteleri çok düşüktür ancak döl verimi ve yavru yetiştirme aktiviteleri üstün bir ırktır. Az miktarda bal tüketir bu nedenle kıt koşullarda dahi bal biriktirebilir ve fazla propolis taşırlar.
