Muğla Çam Balı
Muğla Çam Balı tamamen belirtilen coğrafi sınırda üretilmekte, üretimin tüm safhaları bu coğrafya içerisinde gerçekleşmektedir.
Muğla Çam Balı’nın diğer bal çeşitleri içinde özel bir yeri vardır. Kızılçam (Pinus brutia) üzerinde yaşayan, Türkiye’de “basra böceği” olarak bilinen, çam pamuklu koşnili (Marchalina hellenica) katkısı ile üretimi gerçekleşen bir bal çeşididir.
Koşnil çamdan emdiği özsudaki proteini alıp, şekerli usareyi vücutlarından dışarı atar. Bu tatlı usare bal arıları tarafından toplanarak çam balına dönüştürülür. Çam iletim demetlerindeki öz suyun %80’i şekerdir ve az miktarda protein vardır. Böcek protein ihtiyacını karşılayabilmek için fazla miktarda öz su emmek durumundadır. Çam pamuklu koşnilinin, gelişmesini tamamlamış ağaçlarda yaşayabildiği ve çam ağaçlarına zararı olmadığı tespit edilmiştir. Mevsim ve çevre koşulları çam balı içerisindeki maddelerin yapısal özellikleri üzerine doğrudan etki etmektedir. Çam balı, kompleks karbonhidratlar, aminoasitler, enzimler, su, mineral maddeler, rüzgar polenleri ve vitaminler içerir.
Çam ballarının en önemli özelliklerinden birisi kıvamı bozulmadan ve donmadan uzun bir süre saklanabilmesidir. Uzun süre kristalize olmaması ve fonksiyonel gıda özelliği taşıması nedeniyle tıp ve gıda sektöründe geniş kullanım alanına sahiptir. Kimyasal açıdan çam ballarını çiçek ballarından ayıran en önemli özelliklerinden biri iletkenlik değerinin 0,8 ms/cm’den büyük olmasıdır. Bu değerden daha az iletkenliğe sahip olan ballar çam balı olarak değerlendirilmez. Rengi çiçek ballarının pek çoğundan daha koyu, sakkoroz düzeyi daha yüksek, elektrik iletkenliği daha fazla, mineral madde içeriği bakımından daha zengindir.
Çam balı tat, aroma ve renk gibi fiziksel özellikleri duyu testi ile kolaylıkla diğer ballardan ayırt edilebilmektedir. Bunun yanında renk, elektriksel iletkenlik, PH, serbest asitlik, nem, diastaz, prolin, fruktoz, glukoz, sakkoroz ve kül gibi laboratuar analizleri sonucunda da diğer ballardan kolaylıkla ayrılmaktadır. Çam balı mikroskop altında çalışıldığında salgı balı elementleri olarak tanımlanan mold hyphae, sporları ve tek hücreli algler ve nektarsız bitkilerden alınmış polenler gözlenir.
Dünya çam balı üretiminin %90-92’si Türkiye’de yapılmaktadır. Türkiye çam balı üretiminin ve sahalarının %75-80’i de Muğla’dadır. Muğla %68 ormanlarla kaplıdır. Muğla çam sahalarının %14,46’sı çam pamuklu koşnili (Marchelina hellenica) ile bulaşıktır. Muğla’da 385 orman köyü mevcuttur. Bu köylerin 260’ında koşnilli sahalar mevcuttur. Çam balı üretimi Muğla’nın tüm ilçelerinde yoğun bir şekilde yapılmaktadır. İklim koşulları, toprak yapısı ve orman yapısı itibariyle Muğla ili Çam Basra Böceğinin ana vatanı kabul edilmektedir.
Yüzyıllardır Muğla’da arıcılık yapılmasının ve Türkiye arıcılık ve bal potansiyelinde Muğla’nın önde olmasının tek sebebi ulu çam ormanlarının Muğla insanına verdiği çam balıdır. Ayrıca balda dış ticaret istatistiklerine bakıldığında Muğla’da çam balı üretimi yapılamadığı yıllarda Türkiye’de bal ihracatı yapılamadığı görülmektedir. Türkiye, çam balını Muğla ile tanımaya başlamış, 1909 yılından günümüze kadar Muğla Çam Balının Türkiye ticaretine konu olduğu saptanmıştır.
