Van Kahvaltısı
Van kahvaltısı, Van iline özgü ve çok çeşitli, yöresel ürünlerden oluşan yurt çapında meşhur bir kahvaltı türüdür. Van Kahvaltısının geçmişi, şehirde sabah namazına giden ve daha sonra dükkânlarını açan esnafın evlerine dönmeyip kahvaltılarını şehirde yapmalarına dayanır. 1947 yılında “süt evi” olarak adlandırılan kahvaltı dükkânlarının ilki açılmıştır. Zamanla süt evlerinin yerini, kahvaltı salonları almış, kahvaltı salonlarında geleneksel Van Kahvaltısı sunulmaya başlanmıştır.
Van Kahvaltısı gelenekselleşmiş ve bölge ile özdeşleşmiştir. Araştırmalar, Van’a gelen turistlerin Van’dan ayrılırken akıllarında en çok kalan noktanın, Van Kahvaltısı olduğunu göstermektedir. Van Kahvaltısı; 2014 yılı Haziran ayında Van’da düzenlenen açık alan kahvaltı etkinliğine 51 bin 793 kişinin katılımı ile dünyanın en kalabalık sofrası olarak Guinness Rekorlar Kitabına girmiştir.
Van Kahvaltısı özelliğini Van’a özgü ürünlerden alır. Van Kahvaltısı; mutlaka Van Otlu Peyniri, Murtuğa, Van Kavut, kaymak, tereyağı, bal, gül reçeli, cacık ve yumurta ile hazırlanan yiyecek çeşitlerini içerir. Van Kahvaltısı ayrıca çay, süt, diğer reçel ve peynir çeşitlerini, zeytin, tahin, pekmez, çörek, ekmek, sade pide, lavaş vb. ürünleri de içerebilir. Van Kahvaltısı patates kızartması, salam, sosis, jambon ve börek çeşitlerini içermez.
Van Kahvaltısında bulunan coğrafi işaret tescilli Van Otlu Peyniri, Murtuğa ve Van Kavut, tescillerde belirtilen özelliklere uygun olmalıdır. Bal, yörede üretilen bal olmalıdır. Tercihen karakovan balı Van Kahvaltısı içeriğinde sunulur.
Van Kahvaltısında bulunan kaymak, inek veya manda sütünden üretilir. Bu kaymağın yapımı için manda veya inek sütü kaynatılır, “lenger” olarak adlandırılan büyük yayvan kaplara alınıp kısık ateşte 1-2 saat bekletilir. Oda sıcaklığına soğutulduktan sonra, sarsmadan soğutuculara alınarak bir gece dinlendirilir. Yüzeyde oluşan kaymak, dikkatli bir şekilde parçalamadan alınarak servise sunulur.
Van Kahvaltısında bulunan cacığın üretiminde, ana malzeme olarak çökelek kullanılır. Çökelek; tereyağı yapımından geriye kalan yayık altı sütünün kaynatılması ve daha sonra bez torbalarda süzülmesi ile elde edilen bir çeşit süt ürünüdür. Çökelek yerine süzme yoğurt da kullanılabilir. Çökelek veya süzme yoğurt, doğranmış dereotu, yeşil sivri biber, kişniş ve tercihe göre taze soğan ile karıştırılır. Cacık, yanında tereyağı ile veya içerisine karıştırılarak da sunulabilir.
Gül reçeli yapımı için, “reçellik gül” veya “Gül-i Muhammedî” olarak adlandırılan ve kokusu kuvvetli olan Rosa damascena çeşidi ve “Kral Gülü” veya “yediveren gül” olarak isimlendirilen Rosa damascena semperflorens güllerinin çiçek yaprakları kullanılır. Gül yapraklarının kalitesinin korunması için, toplandıktan sonra en kısa sürede reçele işlenmesi gereklidir. Bu sebeple Van Kahvaltısı içeriğindeki gül reçelinin en önemli hammaddesi olan gülün temini ve gül reçeli üretimi Van’da gerçekleşmelidir.
