Muş Şehir Rehberi
Muş, tarihi ve doğal güzellikleriyle etkileyici bir şehir olarak ziyaretçilerini kendine hayran bırakır. Doğu Anadolu’nun göz kamaştıran manzaralarını sunan Muş, zengin kültürel mirası ve etkileyici tarihi dokusuyla öne çıkar. Malazgirt Kalesi’nin tarihi surları, Tarihi Murat Köprüsü’nün eşsiz mimarisi ve Akdoğan Gölü’nün sakin atmosferi, şehrin büyüsünü yansıtır. Muş köftesi, Hez Dolması ve Çorti gibi yöresel lezzetleriyle damakları şenlendiren şehir, aynı zamanda misafirperver insanlarıyla da tanınır.
Muş Tarihi
Malazgirt Meydan Muharebesi’nden sonra Selçuklu toprağı haline gelen Muş, önce Sökmenoğulları (Ahlatşahlar) ve ardından Eyyubiler egemenliğine girdi. Şehir, 13. yüzyılda Anadolu Selçukluları tarafından imar edildi, ancak kısa süre sonra Moğollar (İlhanlılar) ve Timurlular tarafından yağmalandı. Karakoyunlu ve Akkoyunlu egemenliğinin ardından, kısa bir süre Safevilere bağlanan Muş, Safevilerin karşısında yer alan Şerefhanlar etkisiyle 1514’te Osmanlı egemenliğine girdi. 19. yüzyıl sonlarında Bitlis vilayetine bağlanan şehirde, Osmanlı döneminde nüfusun büyük kısmını Ermeniler oluşturuyordu.
Muş'ta Nerede Kalınır?
Muş, konaklama açısından çeşitli alternatifler sunar. Farklı bütçe gruplarına hitap eden konaklama işletmeleri, Muş merkezinde ve çevresinde bulunabilir. Açık büfeli ve yıldızlı uygun fiyatlı otellerin yanı sıra, ev konforunda samimi bir ortam sunan butik oteller ve pansiyonlar da hizmet vermektedir. Yıl boyunca açık olan bu işletmeler, hem özel hem de iş amaçlı gelen misafirlere kapsamlı bir ağırlama hizmeti sunar.
Muş'a Ulaşım
Muş’a ulaşmak için kara yolu, demir yolu ve hava yolu gibi çeşitli alternatifler mevcuttur. Kara yolu ile otobüs seferleri, demir yolu ile tren yolculuğu ve hava yolu ile Muş Havalimanı’na uçuşlar, şehirdeki ulaşım seçeneklerini oluşturur. Bu çeşitlilik, Muş’a kolay ve rahat bir şekilde ulaşmanıza olanak tanır.
Muş'ta Şehir İçi Ulaşım
Muş şehir içi ulaşımında otobüs, minibüs, dolmuş, taksi, şahsi araç ve kiralık araç seçenekleri mevcuttur. Şehir, 10’dan fazla otobüs hattına sahip olup, bu otobüslerle şehir içinde birçok noktaya kolaylıkla ulaşabilirsiniz. Bu çeşitli ulaşım seçenekleri, Muş’ta rahat ve pratik bir şehir içi hareketlilik sağlar.
Muş'ta Ne Yenir?
Muş, zengin bir mutfak kültürüne sahiptir. Hayvancılığın etkisiyle et, yöre beslenmesinin temel öğelerinden biridir. Başlıca mahalli yemekleri arasında Muş köftesi (hafta direği), domatesli lahana dolması (kırkçikli kelem dolması), hez (hasut) dolması, çorti, keşkek, cavbelek, mırtöge ve hersedir. Bu lezzetler, Muş’un özgün ve zengin gastronomik mirasını yansıtır.
Muş'ta Alışveriş
Muş, benzersiz el sanatları ve yöresel ürünleriyle hediye alışverişi için ideal bir şehirdir. Zengin kültürel mirasının yansıması olarak Muş halıları, el dokuması kilimler, yöresel motiflerle süslenmiş dokuma ürünleri ve el işlemeli tekstil ürünleri öne çıkar. Bu özel ürünleri Muş’un çarşı ve pazarlarında bulabilirsiniz. Ayrıca, Muş peyniri, pestil, cevizli sucuk ve Muş üzümü gibi yöresel lezzetler de mevcuttur. Bu ürünleri yerel üreticilerden temin edebilir ve Muş’a özgü hediyelik eşyalarla dolu bir alışveriş deneyimi yaşayabilirsiniz. Şehrin çarşıları ve pazarlarını ziyaret etmek, bu benzersiz hediyelikleri keşfetmek için kesinlikle önerilir.
Muş'ta Gece Hayatı
Muş, birçok tarihî ve doğal güzelliğe ev sahip olsa da eğlence sektörü gelişmemiştir. Muhafazakâr kimliğe sahip şehirde gece hayatı genellikle kafeler ve çay bahçeleriyle sınırlıdır. Uzun ve soğuk kış aylarında halk genellikle evlerine çekilir, bu nedenle yaz akşamları daha hareketli geçer. Canlı müzik dinlemek isteyenler için Muş’ta türkü barlar ziyaret edilebilir. Bu mekanlar, yerel müzik ve kültürel atmosferi deneyimlemek için iyi bir seçenektir.
Muş'ta Gezilecek Yerler
Muş Kalesi
Muş il merkezinde bulunan Muş Kalesi, Muş’un en eski yerleşim yeri olarak bilinmektedir. Muş Kalesi’nin kimler tarafından ne zaman yapıldığı kesin olmasa da kentteki Moğol İstilası olduğu dönemdeki savaşlarda kalenin adı geçmektedir. Muş Kalesi’nin Hz. Ömer döneminde Müslümanların yönetimine geçtiği bilinmektedir. Muş Kalesi başta Arapların Anadolu’ya yerleşmek için gerçekleştirdikleri savaşlar olmak üzere birçok savaş sonucunda oldukça tahrip olmuştur. Muş Kalesi’nin yanında Arap, Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere birçok uygarlığa ait mezarlık bulunmaktadır. Muş Kalesi farklı kültürlerin izlerini taşıması nedeniyle Muş’ta gezilmesi gereken yerlerin başında gelmektedir. Muş Belediyesi tarafından Muş Kalesi’nin turizme kazandırılması için bölgede bir park hizmete açılmıştır.
Muş Ulu Camii
Muş il merkezindeki Kale Mahallesi’nde bulunan Muş Ulu Camii, Hacı Şeref ve AlaeddinBey camilerinin batısında yer alır. Moloz taştan yapılan Muş Ulu Camii’nin ne yazık ki kitabesi bulunmamaktadır. Ulu Camii’nin kimler tarafından ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte rivayetlere göre avlusunda mezarı bulunan Şeyh Muhammedi Mağribi tarafından 979 yılından yaptırılmıştır. Dikdörtgen plana sahip olan Ulu Camii’nin mimari özellikleri incelendiğinde 19. yüzyılın ikinci yarısındaki döneme ait izler taşıdığı anlaşılmaktadır. Muş’taki inanç turizminin öncülerinden gösterilen caminin mihrabı sadedir. Caminin ana mekânı ortada kubbe, yanlarda ise beşik tonozla örtülüdür. Minaresi 1966 yılında yaşanan büyük deprem sonucunda yıkılmış olup caminin şu anki minaresi 1968 yılında inşa edilmiştir.
Yıldızlı Han
Muş’ta gezilecek yerler arasında yer alan Yıldızlı Han şehir merkezindeki yukarı çarşıda, Demirciler Sokağı’ndadır. Yıldızlı Han, Miralay Seyfi Bey tarafından 1307 tarihinde yapılmıştır. İki katlı olarak inşa edilen Yıldızlı Han’ın alt katı kesme taştan yapılırken üst katı kerpiçten yapılmıştır. Yıldızlı Han’ın mimarisine bakılınca Selçuklu dönemi mimarisinin izlerini taşıdığı açıkça görülmektedir. İpek Yolu üzerinde olan Yıldızlı Han, Erzurum-Muş-Bitlis güzergâhı arasında ticari ve konaklama açısından önemli bir yere sahip olmuştur. Dönemin ticaret merkezlerinden olan ve 613 metrekare gibi oldukça büyük bir alan üzerine kurulan Yıldızlı Han alt katında kuyumcular, bakırcılar ve manifaturacılar, üst katında otel olmak üzere 52 dükkândan oluşmaktadır. 1916 yılında bölgedeki Rus İşgali’nden sonra tamamen tahrip olan Yıldızlı Han’da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belli zamanlarda restorasyon çalışmaları yapılmaktadır.
Geleneksel Muş Evleri
Geleneksel Muş evleri, Muş’un kuşkusuz en güzel yapıları arasındadır. Muş’un dar sokaklarında iki kattan oluşan evler taştan yapılmıştır. Tipik Türk mimarisinin özelliklerini taşıyan evler, bölgede yaşayanların temel ihtiyaçlarına, örf ve adetlerinden doğan geleneksel yaşam tarzına göre inşa edilmiştir. Geleneksel Muş evlerinin duvar kalınlığı yaklaşık 60-70 cm’dir. Zemin döşemelerinde killi toprak, üst katta ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Dış görünüş olarak oldukça estetik duran Muş evleri miğfer görünümüne sahip Selçuklu dönemine ait izler taşıyan pencerelerle süslüdür. Pencereler genellikle korkuluklarla çevrilmiştir. Muş’un adeta simgesi haline gelen evlerin neredeyse hepsinde büyük bir avlu ve erzak deposu bulunurken birçoğunda ahır da bulunmaktadır. İki kattan oluşan evlerin ilk katında tuvalet, mutfak ve banyo yer alırken üst katta ise geniş bir salon ve etrafında sıralanan odalar vardır.
Arak Manastırı
Muş il merkezine yaklaşık 12 kilometre mesafedeki Kepenez köyünde yer alan ArakManastırı’nın kimler tarafından hangi tarihte yapıldığı kesin olarak bilinmese de rivayetlere göre 4. yüzyılda Aziz Aydınlatıcı Grigor tarafından inşa edilmiştir. Mimarî yapısına bakıldığında Roma dönemine ait izler taşıdığı görülmektedir. Kutsal Havariler Manastırı olarak da bilinen Arak Manastırı, Kepenek köyünün hemen altındaki yaylaya kurulmuştur.
Murat Köprüsü
Murat Nehri üzerinde bulunan tarihi Murat Köprüsü, Muş il merkezine yaklaşık 12 kilometre uzaklıktadır. Kim tarafından, ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte 13. yüzyılda Selçuklular döneminde inşa edildiği tahmin edilmektedir. Köprünün üzerindeki bir mermerde 1871 tarihi yazılı olsa da bu tarihin köprünün Osmanlı döneminde restore edildiği tarihi gösterdiği saptanmıştır.
Malazgirt Kalesi
Malazgirt Kalesi, Muş il merkezine yaklaşık 137 kilometre uzaklıktaki Malazgirt ilçesinin Mengüçgazi Mahallesi’nde bulunmaktadır. Malazgirt Kalesi’nin Urartular dönemine ait bir kale olduğu tahmin edilmektedir. Bir zamanlar Berber Kalesi olarak bilinen kale Malazgirt Zaferi’nden sonra Malazgirt Kalesi olarak anılmaya başlamıştır. Yapımında Horasan harcı ve özel siyah taşlar kullanıldığı Malazgirt Kalesi, İslamiyet’in ilk yıllarında ve Bizans döneminde yaşanan savaşlardan etkilenmiş olup fazlasıyla tahrip olmuştur. Çeşitli dönemlerde onarım gören ve tarihte önemli bir yere sahip olan Malazgirt Kalesi, Fatih Sultan Mehmet tarafından Akkoyunlular’a karşı işgal edilerek Osmanlı idaresine geçmiştir. Malazgirt Kalesi büyük depremler yaşasa da bugün hâlâ etkileyici bir görüntüye sahiptir. Muş’ta görülmesi gereken en önemli tarihî yapılardan biri olan Malazgirt Kalesi’ni mutlaka listenize ekleyin.
Akdoğan Gölü
Akdoğan Gölü, Muş il merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktaki Varto ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Akdoğan Gölü, Hamurpet dağlarından dolayı Hamurpet Gölü olarak da bilinmektedir. 2.173 metre rakıma sahip olan Akdoğan Gölü’nün etrafı dik kayalıklarla çevrilidir. En derin yeri 47 metre olan Akdoğan Gölü’nün derinliğinin az olmasından dolayı suyun rengi yeşil olarak görünmektedir.
Zafer Anıtı
Muş il merkezine yaklaşık 132 kilometre uzaklıktaki Malazgirt ilçesine bağlı MengüçgaziMahallesi’nde bulunan Muş Zafer Anıtı, 1985-1989 yıllarında arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Malazgirt Zaferi’nin anısına yaptırılmıştır. Anıt, 26 Ağustos 1071 Malazgirt Zafer Anıtı olarak anılmaktadır. Zafer Anıtı 42 metre yüksekliğinde birbirine bakan 2 sütundan oluşmaktadır.
Kayalıdere Antik Kenti
Kayalıdere Antik Kenti Muş ilçe merkezine 40 kilometre, Varto ilçesine ise 20 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Urartuların yerleşim yeri olan Kayalıdere Antik Kenti, Urartu Kaya Mezarı olarak da bilinmektedir. Kayalıdere Antik Kenti’nin ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte MÖ 756-730 yılları arasındaki II. Sarduri döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. II. Sarduri döneminde kentin askeri yerleşim yeri olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Kayalıdere Antik Kenti, Muş’taki en sağlam tarihî yapılardan biri olarak öne çıkar.
Muş Kalesi
Muş il merkezinde bulunan Muş Kalesi, Muş’un en eski yerleşim yeri olarak bilinmektedir. Muş Kalesi’nin kimler tarafından ne zaman yapıldığı kesin olmasa da kentteki Moğol İstilası olduğu dönemdeki savaşlarda kalenin adı geçmektedir. Muş Kalesi’nin Hz. Ömer döneminde Müslümanların yönetimine geçtiği bilinmektedir. Muş Kalesi başta Arapların Anadolu’ya yerleşmek için gerçekleştirdikleri savaşlar olmak üzere birçok savaş sonucunda oldukça tahrip olmuştur. Muş Kalesi’nin yanında Arap, Selçuklu ve Osmanlı olmak üzere birçok uygarlığa ait mezarlık bulunmaktadır. Muş Kalesi farklı kültürlerin izlerini taşıması nedeniyle Muş’ta gezilmesi gereken yerlerin başında gelmektedir. Muş Belediyesi tarafından Muş Kalesi’nin turizme kazandırılması için bölgede bir park hizmete açılmıştır.
Muş Ulu Camii
Muş il merkezindeki Kale Mahallesi’nde bulunan Muş Ulu Camii, Hacı Şeref ve AlaeddinBey camilerinin batısında yer alır. Moloz taştan yapılan Muş Ulu Camii’nin ne yazık ki kitabesi bulunmamaktadır. Ulu Camii’nin kimler tarafından ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte rivayetlere göre avlusunda mezarı bulunan Şeyh Muhammedi Mağribi tarafından 979 yılından yaptırılmıştır. Dikdörtgen plana sahip olan Ulu Camii’nin mimari özellikleri incelendiğinde 19. yüzyılın ikinci yarısındaki döneme ait izler taşıdığı anlaşılmaktadır. Muş’taki inanç turizminin öncülerinden gösterilen caminin mihrabı sadedir. Caminin ana mekânı ortada kubbe, yanlarda ise beşik tonozla örtülüdür. Minaresi 1966 yılında yaşanan büyük deprem sonucunda yıkılmış olup caminin şu anki minaresi 1968 yılında inşa edilmiştir.
Yıldızlı Han
Muş’ta gezilecek yerler arasında yer alan Yıldızlı Han şehir merkezindeki yukarı çarşıda, Demirciler Sokağı’ndadır. Yıldızlı Han, Miralay Seyfi Bey tarafından 1307 tarihinde yapılmıştır. İki katlı olarak inşa edilen Yıldızlı Han’ın alt katı kesme taştan yapılırken üst katı kerpiçten yapılmıştır. Yıldızlı Han’ın mimarisine bakılınca Selçuklu dönemi mimarisinin izlerini taşıdığı açıkça görülmektedir. İpek Yolu üzerinde olan Yıldızlı Han, Erzurum-Muş-Bitlis güzergâhı arasında ticari ve konaklama açısından önemli bir yere sahip olmuştur. Dönemin ticaret merkezlerinden olan ve 613 metrekare gibi oldukça büyük bir alan üzerine kurulan Yıldızlı Han alt katında kuyumcular, bakırcılar ve manifaturacılar, üst katında otel olmak üzere 52 dükkândan oluşmaktadır. 1916 yılında bölgedeki Rus İşgali’nden sonra tamamen tahrip olan Yıldızlı Han’da Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belli zamanlarda restorasyon çalışmaları yapılmaktadır.
Geleneksel Muş Evleri
Geleneksel Muş evleri, Muş’un kuşkusuz en güzel yapıları arasındadır. Muş’un dar sokaklarında iki kattan oluşan evler taştan yapılmıştır. Tipik Türk mimarisinin özelliklerini taşıyan evler, bölgede yaşayanların temel ihtiyaçlarına, örf ve adetlerinden doğan geleneksel yaşam tarzına göre inşa edilmiştir. Geleneksel Muş evlerinin duvar kalınlığı yaklaşık 60-70 cm’dir. Zemin döşemelerinde killi toprak, üst katta ise ahşap malzeme kullanılmıştır. Dış görünüş olarak oldukça estetik duran Muş evleri miğfer görünümüne sahip Selçuklu dönemine ait izler taşıyan pencerelerle süslüdür. Pencereler genellikle korkuluklarla çevrilmiştir. Muş’un adeta simgesi haline gelen evlerin neredeyse hepsinde büyük bir avlu ve erzak deposu bulunurken birçoğunda ahır da bulunmaktadır. İki kattan oluşan evlerin ilk katında tuvalet, mutfak ve banyo yer alırken üst katta ise geniş bir salon ve etrafında sıralanan odalar vardır.
Arak Manastırı
Muş il merkezine yaklaşık 12 kilometre mesafedeki Kepenez köyünde yer alan ArakManastırı’nın kimler tarafından hangi tarihte yapıldığı kesin olarak bilinmese de rivayetlere göre 4. yüzyılda Aziz Aydınlatıcı Grigor tarafından inşa edilmiştir. Mimarî yapısına bakıldığında Roma dönemine ait izler taşıdığı görülmektedir. Kutsal Havariler Manastırı olarak da bilinen Arak Manastırı, Kepenek köyünün hemen altındaki yaylaya kurulmuştur.
Murat Köprüsü
Murat Nehri üzerinde bulunan tarihi Murat Köprüsü, Muş il merkezine yaklaşık 12 kilometre uzaklıktadır. Kim tarafından, ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte 13. yüzyılda Selçuklular döneminde inşa edildiği tahmin edilmektedir. Köprünün üzerindeki bir mermerde 1871 tarihi yazılı olsa da bu tarihin köprünün Osmanlı döneminde restore edildiği tarihi gösterdiği saptanmıştır.
Malazgirt Kalesi
Malazgirt Kalesi, Muş il merkezine yaklaşık 137 kilometre uzaklıktaki Malazgirt ilçesinin Mengüçgazi Mahallesi’nde bulunmaktadır. Malazgirt Kalesi’nin Urartular dönemine ait bir kale olduğu tahmin edilmektedir. Bir zamanlar Berber Kalesi olarak bilinen kale Malazgirt Zaferi’nden sonra Malazgirt Kalesi olarak anılmaya başlamıştır. Yapımında Horasan harcı ve özel siyah taşlar kullanıldığı Malazgirt Kalesi, İslamiyet’in ilk yıllarında ve Bizans döneminde yaşanan savaşlardan etkilenmiş olup fazlasıyla tahrip olmuştur. Çeşitli dönemlerde onarım gören ve tarihte önemli bir yere sahip olan Malazgirt Kalesi, Fatih Sultan Mehmet tarafından Akkoyunlular’a karşı işgal edilerek Osmanlı idaresine geçmiştir. Malazgirt Kalesi büyük depremler yaşasa da bugün hâlâ etkileyici bir görüntüye sahiptir. Muş’ta görülmesi gereken en önemli tarihî yapılardan biri olan Malazgirt Kalesi’ni mutlaka listenize ekleyin.
Akdoğan Gölü
Akdoğan Gölü, Muş il merkezine yaklaşık 80 kilometre uzaklıktaki Varto ilçesi sınırlarında bulunmaktadır. Akdoğan Gölü, Hamurpet dağlarından dolayı Hamurpet Gölü olarak da bilinmektedir. 2.173 metre rakıma sahip olan Akdoğan Gölü’nün etrafı dik kayalıklarla çevrilidir. En derin yeri 47 metre olan Akdoğan Gölü’nün derinliğinin az olmasından dolayı suyun rengi yeşil olarak görünmektedir.
Zafer Anıtı
Muş il merkezine yaklaşık 132 kilometre uzaklıktaki Malazgirt ilçesine bağlı MengüçgaziMahallesi’nde bulunan Muş Zafer Anıtı, 1985-1989 yıllarında arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Malazgirt Zaferi’nin anısına yaptırılmıştır. Anıt, 26 Ağustos 1071 Malazgirt Zafer Anıtı olarak anılmaktadır. Zafer Anıtı 42 metre yüksekliğinde birbirine bakan 2 sütundan oluşmaktadır.
Kayalıdere Antik Kenti
Kayalıdere Antik Kenti Muş ilçe merkezine 40 kilometre, Varto ilçesine ise 20 kilometre uzaklıkta bulunmaktadır. Urartuların yerleşim yeri olan Kayalıdere Antik Kenti, Urartu Kaya Mezarı olarak da bilinmektedir. Kayalıdere Antik Kenti’nin ne zaman yapıldığı kesin olarak bilinmemekle birlikte MÖ 756-730 yılları arasındaki II. Sarduri döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. II. Sarduri döneminde kentin askeri yerleşim yeri olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Kayalıdere Antik Kenti, Muş’taki en sağlam tarihî yapılardan biri olarak öne çıkar.
Muş'un Kendine Özgü Coğrafi ve Tescilli Ürünleri
Muş’un coğrafi işaretlerle tescillenmiş zengin mutfağı, gurme yolculuklara davet ediyor. Muş Eski Kaşarı’nın benzersiz tadı, Muş Köftesi’nin lezzeti, Muş Çorti Aşı’nın doyuruculuğu ve Muş Çorti Turşusu’nun ferahlığı, yöresel lezzetleriyle damakları şenlendiriyor. Bu özel ürünler, Muş’un gastronomik çeşitliliğini yansıtıyor ve geleneksel lezzetleriyle tanınıyor.
