Yumurta Topuk Çarşamba Ayakkabısı
Yumurta Topuk Çarşamba Ayakkabısı / Çarşamba Ayakkabısı, üst yüzeyinde ve iç astarında dana ve keçi derisi ile tahta topuktan imal edilen el emeğine dayalı bölgesel nitelik taşıyan bir ayakkabı türüdür. Çarşamba’da 100 yılı aşkın bir süredir üretimi devam etmektedir. Ayakkabının yumurta topuk yüksekliği yaklaşık 35 mm olup genişliği ayakkabının numarasına uygun fırınlanmış ağaç ökçe ile ayarlanır.
Türk boyları Asya’dan Anadolu’ya gelirken ayakkabı kültürünü de beraberinde getirmiştir. Türklerde çeşitlilik gösteren ayakkabılar içinde başmak, çarık, çedik, çizme, edik, sokman, terlik, tomak ve daha pek çok tanımla ifade edilmiştir. Yumurta Topuk Çarşamba Ayakkabısı “basık” olarak bilinir.
Yumurta Topuk Çarşamba Ayakkabısı / Çarşamba Ayakkabısı el emeği ile üretilir. Bu ayakkabı ortaya çıkmadan önce köy bölgelerinde kara lastik kullanıldığı bilinir. Kara lastikten “basıka” geçiş süreci Cumhuriyet döneminde az sayıda ayakkabı üretildiği, ustaların çarık ve kara lastikten esinlenerek deriyi tek dikişle bağlayıp tek parça olarak kesip basık formunu oluşturdukları ifade edilir. Tek parça saya ile oluşturulan “basıkın” en belirgin özelliği pürüzsüz, işlemesiz ve bağcıksız olmasıdır. İlçede 1900’lü yıllarda basık yapımına başlanmış 1930’larda yaygınlaşmış ve 1950’de yöreye özgü bir ayakkabı olmuştur. 1980’lerde ise ayakkabı siparişleri almaya başlanmış ve böylece Çarşamba ilçesi ayakkabısı ile anılmaya başlanmıştır.
Bu ayakkabının yoğun olarak üretildiği dönemlerde topuk kısmındaki saya katlanarak kullanılmıştır. Bu kullanım şekli zamanla yaygınlaşmış sayanın bastırılarak kullanılmasından dolayı ayakkabıya “basık” tanımlaması yapılmıştır.
1950’lerde yöre ile özdeşleşmiş olan bu özel ayakkabı ünlenmiş ve üretimi artmaya başlamıştır. Halk tarafından Yumurta Topuk Çarşamba Ayakkabısı isminin benimsenmesi 1990’lı yıllarda olmuş, bu ürün Çarşamba ilçesiyle özdeşleşmiştir.
Beyaz çorabın üstünde, dar paçalı kül rengi pantolon, yelek ve sekiz köşeli kasketle giyilen bu ayakkabı delikanlı/külhanbeylerinin simgesi haline gelmiştir.
Yumurta topuk olarak bilinen ayakkabının özellikleri tamamen tek parça deri olup, yüksek topuklu, ince ve uzun uçlu olmasıdır.
