Üzümlü Dastarı / Yeşilüzümlü Dastarı
Üzümlü Dastarı / Yeşilüzümlü Dastarı, el dokuma tezgâhlarında %100 pamuk ipliği kullanarak, belirli motiflerle, kendine ait bir dokuma tekniği kullanılarak üretilen ince dokumadır. Bu dokumanın rengi, doğal pamuk rengi olan krem rengidir ve kullanılıp yıkandıkça beyazlaşır.
Dokumayı diğer dokumalardan farklı kılan 2 özelliği mevcuttur.
1. Çözgü ve atkıyı oluşturan pamuğun bükümlü (ortalama 600 – 800 turlu kıvrak iplik) olmasıdır. Bundan dolayı esnek, dalgalı ve kırışık bir özelliğe sahip olur. Yazın serin, kışın sıcak tutma özelliğine sahiptir. Yıkandıktan sonra enden ve boydan yaklaşık %10 oranında daralır.
2. Dokuma yapılırken, belirli bir tekniğe göre üzerine motifler konur. Halk arasında “nakış ya da yanış” olarak da adlandırılan bu motifler Üzümülü Dastarı / Yeşilüzümlü Dastarını diğer dokumalardan ayıran en önemli unsurdur.
Dastar; Yeşilüzümlü yöresinde kadınların başını örtmek için dokudukları ürüne verilen isimdir. Günümüzde dastar yalnızca başörtüsü olarak değil, özellikle çocuk, kadın ve erkek giyimi için kullanılabilen ürüne dönüşmüştür. Başörtü olarak dokunan dastar; iki kanatın dokunduktan sonra enlerinin birleştirilmesinden (tığla ya da iğneyle) meydana gelir. Bir kanatın eni: 65-70 cm boyu ise 150-180 cm’dir.
Malzeme özellikleri; çözgü için 20/1 Nm. ham pamuk ipliği, atkı için 20/l Nm. ham pamuk ipliği, motif (yanış) için ağartılmış kalın pamuk (kalınlığına göre ipler 4 veya 5 kat haline getirilir) ipliği kullanılır.
Çözgü de sıklık, 1cm’ de 12 iplik, atkıda sıklık ise 1cm’ de 14 ipliktir.
Yeşilüzümlü’de “düven” adı verilen mekikli tezgâhlarda, bezayağı örgü tekniğiyle üzerine motif yerleştirilip dokunan “dastar” dışında, yine bezayağı ile kullanıldığı yere göre farklı isimler alan çeşitli dokumalarda yapılır. Yapılan çeşitli dokuma örnekleri aşağıdadır.
Mendil: Çözgüsü, dastar çözgüsüne göre biraz daha kalın pamuk ve yün, atkısı yine pamuk ve eğirilmiş yünden çizgiler şeklinde dokunur. Çözgüde ve atkıda çizgilerin bir raporu vardır. İpler, dastara göre daha kalın olduğundan dokumadaki tarak daha seyrektir. Genelde pamuğun ve yünün doğal rengi ile dokunur ama bitkilerden elde edilen boyama ile yünün boyandığı örneklerde mevcuttur. Yünün sıcak tutma özelliğinden daha çok divanyatak örtüsü, minder, sofra örtüsü olarak kullanılmış ve eskiden kızların çeyizlerinin vazgeçilmezi olmuştur.
Göynek: Yün, pamuk ve ipek ipler kullanılarak çizgili olarak dokunan kumaş, yöresel kıyafet olarak, üç eteğin altına giyilmek üzere üretilmiştir.
Kanat: Çözgüsü ve atkısı pamuk olan, üzerine ağartılmış kalın pamuk ipinden motifler yapılmış, dar enli dokumalardır. Ayrıca yörede bir tarafı düz, bir tarafı paşa kenarlı dokumalara da “kanat” olarak adlandırılır.
